Podłoże pod tynki i gładzie gipsowe to zagadnienie dla fachowców, warto jednak znać kilka podstawowych aspektów tej części prac wykończeniowych domu, aby przynajmniej świadomie nadzorować przebieg prac lub po prostu olśnić fachowca swoją wiedzą.
Podłoże tynkarskie jest to powierzchnia budynku przeznaczona do otynkowania, zapewniająca pewne i trwałe połączenie konstrukcji z tynkiem. Ma ona wpływ na wybór materiału tynkarskiego, ale przede wszystkim na sposób nakładania i obróbki tynku (wstępne przygotowanie podłoża, grubość tynku, itp.).
Przed rozpoczęciem prac tynkarskich należy zbadać przydatność podłoża pod tynkowanie. Badanie podłoża należy wykonać bezpośrednio na podstawie oględzin, próby ścierania, drapania (skrobania) oraz zwilżania, a także zaleceń producenta masy tynkarskiej, którą planujemy położyć.
Powierzchnia pod tynk powinna być równa
Przed rozpoczęciem tynkowania należy zlikwidować wszelkie nierówności, takie jak wystające cegły, bloczki, kamienie, gdyż nieregularna grubość tynku zwiększa ryzyko powstawania rys.
W przypadku murów wypełniających podłoże pod tynk musi być:
- równe,
- nośne i mocne,
- wystarczająco stabilne,
- jednorodne, równomiernie chłonne, wilgotne,
- szorstkie, suche, odpylone, wolne od zanieczyszczeń,
- wolne od wykwitów,
- nie zamarznięte, o temperaturze powyżej + 5°C.
Należy zabezpieczyć przed uszkodzeniem nieosłonięte elementy instalacji, układane na posadzkach różnego rodzaju rury i przewody instalacyjne, gdyż niebezpieczeństwo uszkodzenia tych rur i/lub ich izolacji podczas tynkowania jest relatywnie duże. Przed rozpoczęciem tynkowania trzeba obrobić wstępnie podłoże. Wiąże się to z zastosowaniem środka zwiększającego przyczepność (np. tzw. obrzutki wstępnej, czyli narzucenia na ścianę rzadkiego roztworu masy tynkarskiej, którą mamy położyć).
Aby ocenić wady materiału, należy posłużyć się próbą ścierania, drapania lub zwilżania. Próbę ścierania dobrze przeprowadzić przez przetarcie dłonią powierzchni pod tynk. Próba drapania polega na wyrywkowym badaniu przy pomocy twardego, ostrego przedmiotu, zaś zwilżania – na zraszaniu muru w wielu miejscach czystą wodą.
Sprawdzenie w zależności od podłoża i stosowane środki zaradcze
a) bloczki i elementy z betonu lekkiego
Mur musi być wykonany zgodnie z tolerancją wymiarową uwzględnioną przez normy. Materiały budowlane dopuszczone do stosowania muszą posiadać wymiary mieszczące się w tolerancji, aby nie powodowały zbyt dużych różnic w grubości tynku. Spoiny murarskie (poziome i pionowe) nie mogą być ani zbyt głębokie, ani zbyt wystające przed lico muru – przed nałożeniem tynku należy je wyrównać.
Przy układaniu bezspoinowym (bez zaprawy murarskiej) puste szczeliny nie mogą być większe niż 5 mm. Tego typu szczeliny i inne ewentualne uszkodzenia należy wypełnić najpóźniej 3 dni przed rozpoczęciem tynkowania (nie stosować w tym celu obrzutki wstępnej). Wykwity (naloty, „włoski” – sól krystalizującą na powierzchni), naruszające przyczepność tynku do podłoża, muszą zostać bezwzględnie usunięte. Należy to zrobić na suchym murze za pomocą szczotki drucianej. Jeżeli metoda czyszczenia szczotką nie przyniesie odpowiednich rezultatów, trzeba ustalić dokładnie przyczynę powstawania wykwitów i przy pomocy specjalistów zastosować skuteczną metodę oczyszczenia muru. Suchy mur i silnie chłonące wodę podłoża ceramiczne mogą przy niepewnej pogodzie wymagać odpowiedniego przygotowania. Ocena właściwości muru musi nastąpić przed przystąpieniem do tynkowania.
b) beton i żelbet
Powszechnie przyjmuje się, że beton jest gotowy do tynkowania w lecie po 8 tygodniach od betonowania, w zimie po 80 dniach bez mrozu.
Na powierzchniach betonowych, które po próbie zwilżania wykażą, że są zanieczyszczone olejem szalunkowym, sadzą, kurzem czy innymi czynnikami, nie można nakładać tynku.
Jeżeli oleju szalunkowego nie da się zmyć, musimy zastosować inne odpowiednie środki (np. piaskowanie, czyszczenie parą wodną z uwzględnieniem czasu schnięcia lub użycie specjalnego preparatu odtłuszczającego).
Na szczególnie gładkie powierzchnie betonowe (płyty stropowe), a także przy betonach o widocznej silnej chłonności lub zawierających specyficzne dodatki (np. dodatki uszczelniające) należy w sposób szczegółowy dokonać oceny podłoża pod tynkowanie i dobrać odpowiednią powłokę gruntującą (ewentualnie odpowiedni podkład). W każdym przypadku trzeba sprawdzić przydatność powierzchni betonowej do tynkowania na podstawie próby zwilżania. Przeprowadza się ją pędzlem malarskim średniej twardości lub czerpakiem murarskim. Zmiana koloru z jasnego na ciemny oraz znikniecie kropli wody w przeciągu 5 minut świadczy o tym, że można rozpocząć prace tynkarskie. Jeżeli w wyniku próby zwilżania nie nastąpi zmiana koloru zmoczonej powierzchni lub po odpowiednim czasie będą widoczne kropelki wody, przyczyna może być następująca:
- zbyt wilgotny beton,
- pozostałości oleju szalunkowego,
- zbyt szczelny beton.
W celu dokładnego ustalenia wilgotności podłoża należy sprawdzić je za pomocą urządzenia pomiarowego, ew. przez próbę suszenia. Próbka do suszenia musi byś pobrana z min. głębokości 2 cm przy pomocy wiertła w kształcie korony o min. średnicy 25 mm wiertarką wolnoobrotową. Ma to na celu zredukowanie wpływu rozgrzanego wiertła na próbkę.
Dla tynków zawierających gips, stosowanych na ścianach i sufitach betonowych, należy uwzględnić dodatkowo wilgotność oraz szczegóły wykonania tynku.
c) mokry beton
Powierzchnie betonowe mokre, wilgotne, ew. ze skroploną parą wodną na powierzchni wierzchniej, a także beton o wilgotności szczątkowej przekraczającej 4% masy nie mogą być tynkowane.
d) beton o wilgotności od 2,5 proc do 4 proc.
Na wszystkie powierzchnie betonowe o wilgotności 2,5–4 proc. muszą być stosowane odpowiednie mostki adhezyjne (produkty zwiększające przyczepność). Są one zalecane przez każdego producenta tynków gipsowych
e) beton o wilgotności do 2,5 proc.
Dopuszcza się tynkowanie dobrze chłonących i szorstkich powierzchni betonowych o wilgotności szczątkowej poniżej 2,5% bez stosowania środków gruntujących (mostków adhezyjnych). Nie dotyczy to gładkich powierzchni, takich jak płyta stropowa, spód schodów, gładkie ściany. Przy dobrze chłonących wodę powierzchniach, a także odpowiednio wyrównanych powierzchniach betonowych możliwe jest nanoszenie tynków cienkowarstwowych. W przypadku dostatecznie równych, nie wybrzuszonych powierzchni betonowych również można zastosować tynk cienkowarstwowy.
